ELEKTRONİK BİLGİ KAYNAKLARI II
Geçen hafta e-dergiler, e-gazeteler, e-ansiklopediler, e-tezler, e-patentler, e-teknik raporlar ve radyo-TV'lerin web siteleri gibi belli başlı elektronik kaynakları incelemiştik. Bu hafta ise zengin elektronik içeriğe sahip belli başlı e-kütüphaneler, e-arşivler, e-müzeler ve e-kitabevlerini inceleyeceğiz. Sizlerden yine çeşitli türlerde birkaç (en az üç, fakat vakit bulursanız daha fazla :)) kaynağı incelemenizi ve incelediğiniz her kaynakla ilgili en fazla yarım sayfalık bir özet yazmanızı isteyeceğim. Bu özette bilgi kaynağının Web adresi, kim tarafından yayımlandığı, içeriği, (varsa) bilginin ne kadar sıklıkla günlendiği vb. bilgiler yer alabilir. Lütfen bu özetleri dersi alan diğer arkadaşlara (ve bana) e-posta ile göndererek bu bilgileri baylaşınız. Her iki haftanın ödevleri için de son tarih 9 Kasım 1999.
(Ödevleriniz için bkz. http://yunus.hun.edu.tr/~tonta/courses/fall99/kut655/odev1b.htm)
İşte inceleyebileceğiniz kitabevleri, kütüphane, arşiv, müze, süreli yayın pazarlayan firmaların arşivleri ve diğer bilgi kaynaklarıyla ilgili bazı örnekler:
Internet Kitabevleri: Amazon.com (www.amazon.com) belki de bu zamana dek kullanmış olabileceğiniz bir site. Şu anda dünyadaki en büyük Internet kitabevi. İngiltere (www.amazon.co.uk) ve Almanya'da (www.amazon.com.de) da şubeleri var (bu sitelerdeki stoklar nispeten daha sınırlı). Kendilerinde olmayan kitapları da sağlayabiliyorlar. Benzer bir hizmet Barnes & Noble (www.bn.com) ve Borders (www.borders.com) kitabevleri tarafından da sağlanıyor. (İlgili sitelerin kullanıcı arabirimlerine dikkatinizi çekerim. Özellikle KÜT 680 dersini alanlar.) Bu sitelerden tek tuşa basarak kitap ısmarlamak mümkün.Bizde de "Türkiye'nin Kütüphanesi" IdeeFixe (www.ideefixe.com.tr) Internet kitapçılığına soyunmuş durumda (adres için Nuray'a teşekkürler). Toplam 784 yayınevinin kitaplarını pazarlıyor. (Denediğimde çok yavaştı.)
www.netlibrary.com: 2500'den fazla elektronik kitabı içeren sanal bir kütüphane. Bu kitapları bir web tarayıcısı aracılığıyla görmek mümkün. Hatta bir kerede üç kitabı sanal olarak "ödünç" alabiliyorsunuz. Kamuya açık koleksiyona kayıt yaptırarak erişebilirsiniz. Özel koleksiyondaki kitapları görmek için ise yılda 29.95 USD ödemek gerekiyor.
Kongre Kütüphanesi: Kongre Kütüphanesi ana sayfasına http://lcweb.loc.gov adresinden erişebilirsiniz. Bu sitenin bir yansısı (mirror) Bilkent Üniversitesinde de tutuluyor (http://lcweb.bilkent.edu.tr/). Kütüphane kaynaklarını daha önceden görmüş olmalısınız. Özellikle "American Memory" ( http://lcweb2.loc.gov/ammem/ ), "Thomas Legislative Information" ( http://thomas.loc.gov/home/thomas2.html) sayfalarını görmenizde yarar var. Belki biliyorsunuz bizde Resmi Gazete (http://www.rega.com.tr/) sitesine giriş ücretli. (Kamu bilgilerinin parayla satılması da bize özgü birşey. TBMM kendi yarattığı kamu bilgilerini nasıl dağıtacağını bilemeyince bu boşluğu elbette başkaları dolduruyor.) TBMM sitesine girmek istediğinizde bekleyin ki sayfa gelsin! (Nitekim ben denediğimde gelmedi.) Ülkemizde Internet aracılığıyla erişilebilen "yasama" bilgileriyle Thomas'ın içerdiği bilgileri bir karşılaştırın: Thomas üzerinde yasaların, yasa tasarılarının tam metinlerinden oylama sonuçlarına, komite raporlarından Resmi Gazete'ye ve Kongre tutanaklarına dek herşey var. Ayrıca aynı sayfadan "Yürütme" ve "Yargı" sayfalarına da bağlantılar var.) "Exhibitions" başlığı altındaki sayfalar Bilkent'teki yansıdan geldiği için çok daha hızlı. Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi vb. dokümanlar asıllarından dijitize edilerek elektronik ortama aktarılmış.
Amerikan Ulusal Tıp Kütüphanesi (NLM): Geçen hafta NLM'nin hizmetlerinden birisini (Medline:) görmüştünüz. Henüz inceleme fırsatı bulamadıysanız hepinizin http://www.ncbi.nlm.nih.gov/PubMed adresindeki Medline servisini görmenizi hâlâ istiyorum.
Amerikan Ulusal Arşivi (NARA: National Archives and Records Administration): Amerikan Ulusal Arşivi'nin web sayfası ( http://www.nara.gov ). Arşiv materyalleri, sergiler, jeneolojik kayıtlar vd. bilgiler görülebilir. NARA Kütüphane Kataloğuna da bakmanızda yarar var.
Smithsonian Institutions: Smithsonian "Amerikana" ile ilgili birçok müze ve araştırma merkezini işleten Washington, D.C.'deki kuruluş. Bütün Smithsonian müzelerine ve hayvanat bahçelerine giriş bedava. Bir örnek olarak Amerikan tarihiyle ilgili müzedeki sanal koleksiyonları buraya tıklayarak görebilirsiniz. Diğer müzeleri de dolaşmak isterseniz Smithsonian Institutions Libraries sayfasından "Müzeler" ile ilgili kısma tıklayarak gezinize başlayabilirsiniz.
Modern Sanat Müzesi (Museum of Modern Art, New York): Bu müzedeki (http://www.moma.org/) birçok sanat eserini görmek, bu eserler hakkında sesli ve görüntülü bilgi elde etmek mümkün.
Louvre Müzesi: Louvre Müzesi ( http://www.culture.fr/louvre/louvrea.htm ) ile ilgili ayrıntılı bilgi var. Bazı sanat eserlerinin dijital kopyalarını da görmek mümkün. Ancak çok yavaş. zamanınız kısıtlıysa hiç denemeyin.
EbscoHost: EbscoHost ( http://search.global.epnet.com/ ) üzerindeki bazı veri tabanları deneme amacıyla kullanıma açıldı. Academic Search Full Text Elite (1087 dergide yer alan makalelerin tam metni, 3262 dergide yer alanların ise özetleri veriliyor), Business Source Elite (774 tam metin, 1575 özetli dergi), Current Citations (14.000 dergide yer alan makalelerin bibliyografik künyeleri) ve Health Source Plus (245 derginin tam metni) bunlardan birkaçı. (Dergilerle ilgili istatistikler 1988'e ait; bu yıl sayılar daha da artmış olmalı.) Ebsco Türkiye Ofisi bize deneme amacıyla iki aylık bir olanak sağladı. (Kullanıcı kodu ve şifreyi e-posta mesajı ile göndereceğim.) Bu süre içerisinde http://www.epnet.com/login.asp?group=trial ya da http://search.global.epnet.com/login.asp?group=trial üzerinden Academic Search Elite (Web), BasicBIOSIS, Business Source Premier (Web), Comprehensive MEDLINE (tam metin + MESH), Current Citations, Ei Compendex, ERIC, Hoover's Company Profiles ve Sociofile gibi kaynaklara erişebileceksiniz. Muhtemelen bu ofis bize canlı bir demo da yapacak. (Dikkat: Bağlantılarınızı öğleden sonraya bırakmayın.)
Elsevier'in Science ( http://www.elsevier.nl) veya http://mcdougal.elsevier.com), Swets'in SwetsNet ( http://www.swetsnet.nl ), Blackwell's'in Electronic Journal Navigator (http://navigator.blackwell.co.uk ) ve Springer'in Link ( http://link.springer-ny.com ) adlı ürünleri de EbscoHost benzeri ürünler. Elsevier dergilerinde yayımlanan makalelerin tam metinlerine Kasım 1999-Ocak 2000 tarihleri arasında Hacettepe Üniversitesinin deneme hesabını kullanarak erisebilecegiz. ("hacettepe" alan adı dışında e-posta hesabı olanlar bu kaynaklara en yazık ki erişemeyecekler; isterseniz bir an önce bir hacettepe hesabı açtırabilirsiniz.). Elsevier'in Library Collections: Acquisitions, Practice and Theory adlı dergisinin son sayısından alınan iki makalenin (birisi ISI etki faktörleri, diğeri elektronik yayincilikta ekonomik modellerle ilgili) tam metinlerini aşağıdaki bağlantılara tıklayarak okuyabilirsiniz: isimpact.pdf ve cox.pdf. (Dikkat: Makaleleri görebilmek için makinenizde Adobe Acrobat Reader® kurulmuş olması gerekiyor.) SwetsNet'i de size daha önce gönderdiğim şifreleri kullanarak Ekim-Kasım 1999 süresince kullanabilirsiniz. SwetsNet'i bir deneme hesabı açtırarak geçici bir süre için kullanmak da mümkün. Boğaziçi Üniversitesi SwetsNet'e abone. Ancak sadece kendi kullanıcılarına açık. Springer'in sisteminden de bir haftalık bedava deneme hesabı açtırabilirsiniz.)
IDEAL: International Digital Electronic Access Library (http://www.idealibrary.com/) Academic Press yayınevinin bir girişimi. Şu anda 174 Academic Press dergisinde yayımlanan 55.000 makalenin bibliyografik bilgileri ve tam metinleri var. Bibliyografik bilgiler HTML, tam metinler PDF formatında veriliyor. (Bakınız: yukarıdaki iki makale: isimpact.pdf ve cox.pdf.) Tam metinleri okumak için Adobe Acrobat Reader® gerekli. Ancak IDEAL'i kullanabilmek için uzaklara gitmeye gerek yok. Academic Press dergilerine ODTÜ Kütüphanesinden erişmek için http://www.lib.metu.edu.tr adresini girerek "E-Journals" seçeneğine tıklayın. Buradan "Academic Press"i seçin. Kütüphanecilikle ilgili International Information and Library Review dergisinde yayımlanan makalelerin tam metinlerini görmeniz mümkün.(Dikkat: Sistem oldukça yavaş. Sabırlı olmak gerekiyor.) (ODTÜ Kütüphanesinin web sayfasından Academic Press dergilerinin yanı sıra diğer birçok elektronik dergi koleksiyonuna da geçit verilmektedir. Geçen ders ODTÜ kataloğunu incelerken herhalde bu bilgilere rastlamışsınızdır.)
OCLC: (http://www.oclc.org/): OCLC'nin FirstSearch ve OCLC Electronic Collections Online hizmetleri var. Ancak her iki hizmet de ücretli.
Committee on Institutional Cooperation (CIC) Electronic Journals Collection (EJC): ABD'deki 10 büyük üniversitenin üye olduğu bir konsorsiyum. (http://ejournals.cic.net):
JSTOR (Journal Storage Online) ( http://www.jstor.org ): Basılı dergilerin elektronik ortamda depolanmasını ve üyelere elektronik olarak sağlanmasını amaçlayan bir proje. Arşivleme ile ilgili oturumda bu proje üzerinde daha ayrıntılı olarak duracağız.
eLib: (http://ukoln.ac.uk/services/elib/): İngiltere'de JISC (Joint Information Systems Committee) ve Yayıncılar Birliği tarafından desteklenen ve tüm yüksek öğretim kurumlarına elektronik bilgi hizmeti vermek üzere oluştuırulmuş bir proje. eLib proje üyelerinin hazırladıkları teknik raporların ("Papers, Reports and Circulars" başlığı altında) yanı sıra başka kaynaklara da bol miktarda bağlantı var. Elektronik bilgi hizmetleriyle ilgilenenler için son derece önemli ve sürekli ziyaret edilmesi gereken bir site.(Dikkat: İngiltere bağlantıları biraz yavaş.)
BUBL (http://bubl.ac.uk/): Bath Üniversitesinin girişimleriyle başlatılan bu servis İngiltere'deki yüksek öğretim kuruluşlarına hizmet vermektedir."BUBL Journals" başlığı altında kütüphanecilikle ilgili yüzlerce derginin içindekiler sayfalarına ve makalelerin özetlerine erişilebiliyor (bir kısmının da tam metinleri var). Kütüphanecilik ve bilgibilim alanında güncel duyuru hizmeti vermek amacıyla yararlanılabilecek önemli bir kaynak. En eski servislerden birisi.
Dergi Önbası Servisleri (Journal Pre-Print Services): Amerikan Fizik Enstitüsü, Amerikan Matematik Derneği (American Mathematical Society Pre-Print Server: AMSPPS) (http://www.ams.org/preprints), Amerikan Fizik Derneği, Los Alamos Ulusal Laboratuvarı Fizik Önbası Sunucusu (http://xxx.lanl.gov) da dahil olmak üzere ilgili kurumların yayımladığı dergilerde çıkan makalelerin tam metinlerine erişebilirsiniz.En az ikisine göz atmanızda yarar var.
The Michigan Electronic Library (http://mel.lib.mi.us/): John Dvorak bu hizmeti Yahoo!'dan daha yararlı bulduğunu söylüyor. Maalesef ticari dergiler sadece Michigan Eyaletinde yaşayanlara açık.
Stanford Digital Libraries Project: Proje ana sayfası http://www-diglib.stanford.edu/diglib/ altında. Projeyle ilgili tez, teknik rapor ve makaleler ise Stanford DigLib: Public Reports (http://Walrus.Stanford.EDU/diglib/pub/reports/) altında verilmiş. Raporlardan çoğu PostScript formatında. İçlerinde HTML formatında olanlar var.
Berkeley'deki Kaliforniya Üniversitesinin geleneksel kaynaklarla elektronik kaynakları bütünleşik bir şekilde sunan Sanal Bilgi Merkezin (UCB Virtual Information Center) de bakabilirsiniz."Electronic Texts & Images" başlığı altında elektronik kitaplara, dergilere, haber arşivlerine ve http://sunsite.berkeley.edu ve diğer sitelerdeki görüntülere bağlantılar verilmiş durumda. Sunsite üzerinde oldukça zengin bir görüntü koleksiyonu var (San Francisco ve civarının hava fotoğrafları vs.). Bu merkezdeki elektronik dergilerin tam metinleri sadece kendi mensuplarına açık. Ancak Internet aracılığıyla bedava sağlanabilen diğer kaynaklara bağlantıları kullanarak erişebilirsiniz.
Amerikan Ulusal Bilim Vakfınca desteklenen diğer bazı "Dijital Kütüphane" projelerini de aşağıdaki sayfalarda bulabilirsiniz:
Digital Library Initiative, University of Illinois
Electronic Environmental Library Project, University of California, Berkeley
WWW Sanal Kütüphaneleri: Internet aracılığıyla erişilebilen kaynakları dizinlemeyi amaçlayan Yahoo vb. birçok servis var. Bunlardan (The WWW Virtual Library)'nin Bilkent Üniversitesinde bir yansısı var ( http://vlib.bilkent.edu.tr). İçindekiler sayfasındaki bağlantıları izleyerek ilgili web adreslerine bağlanabilirsiniz.Benzer hizmet veren sayfalardan birkaçının adresleri: http://www.elibrary.com , http://www.web-search.com , http://www.netlib.org , vd. Bu servisleri tarama motorları ile ilgili oturumda ayrıca değerlendireceğiz.
İşte Internet'te bilgi bulma ve elektronik kütüphanelerle ilgili birkaç kaynak:
"Finding information on the Internet: a tutorial" http://www.lib.berkeley.edu/TeachingLib/Guides/Internet/FindInfo.html
Karen Ciccone, "Effective Web Searching," Effective Web Searching (Ekim 1999).
K. Klemperer and S. Chapman,"Digital libraries: a selected resource guide," http://www.lita.org/ital/1603_klemperer.htm
Y. Tonta, "Elektronik Kütüphaneler", Özel Ulak 1(2): 3+, Nisan 1998.
Kolay gelsin!