ELEKTRONİK BİLGİ HİZMETLERİ
Bu hafta Internet aracılığıyla sağlanan belli başlı bilgi hizmetlerini gözden geçireceğiz. Bu hizmetlerden bazıları şunlar:
Referans hizmetleri ve uzak kullanıcılara verilen hizmetler:
Bu hizmetler kampus bilgi sistemleri (campus-wide information services: CWIS), Internet Public Library vb. kuruluşlar aracılığıyla verilen hizmetlerini kapsamaktadır. Elektronik kütüphane hizmetlerinin hızla yaygınlaştığı günümüzde her türden kütüphaneler bu ortamda referans hizmetlerinin nasıl sağlanacağı üzerine çalışmalar yapmaktadırlar. Yakın geçmişte Kongre Kütüphanesi tarafından düzenlenen bir kongrenin tutanaklarına şu adresten erişebilirsiniz:
Proceedings of Reference Services in a Digital Age Washington: Library of Congress, 1998 (http://lcweb.loc.gov/rr/digiref/). - Bu kongreyle ilgili Current Cites'in ilgili sayısında verilen özeti aşağıya aktarıyorum:
"Don't come to the proceedings of the Library of Congress-sponsored institute "Reference Services in a Digital Age" to have your questions answered. It won't happen. Rather, what this site may help you to do is to raise some new questions. What should reference services be like when increasingly the information our users need is in digital form, and it can be accessed without ever stepping foot in a library? How can we interject human (and humane) assistance into these new environments? What new roles are there for reference librarians? What new kinds of education and training are required to become proficient at providing service? These are important questions, and questions that institutes such as this can help us frame and deal with as a profession. - RT"
Bildirilerden bazıları önemli.Özellikle referans hizmetleriyle ilgili olanlarına bakmanızda yarar var (örneğin, Thomas Mann'in "Reference Service, Human Nature, and Copyright--in a 'Digital Age'"? ve Berni Sloan'ın "Working Towards Some Suggested Guidelines" adlı makalelerini indirdim. Yukarıya tıklayarak kolayca erişebilirsiniz. Ama diğerlerini de yukarıdaki bildiriler ana başlığına tıklayarak görebilirsiniz.)
Internet Halk Kütüphanesi (The Internet Public Library): Daha önce bu siteden bahsetmiştim. Gözden geçirmenizde ve sistemin nasıl çalıştığını incelemenizde yarar var. (Bağlantı ABD'ye. Ancak IPL'nin yansısı İsveç'te; bu adresi (http://ipl.lub.lu.se) de deneyebilirsiniz.). Internet Halk Kütüphanesi'nin bu tür bir hizmeti nasıl örgütlediği konusunda Nettie Lagace ve Michael McClennen'in, "Managing an Internet-Based Distributed Reference Service," Computers in Libraries, Feb. 1998, s. 24-27 adlı makalesine bakabilirsiniz. (Fotokopisini benden alabilirsiniz.)
Internet üzerinden sağlanan referans hizmetleriyle ilgili bir dergi var: Internet Reference Services Quarterly (ISSN: 1087-5301). Kataloglamayla ilgili olarak ise Journal of Internet Cataloging örnek verilebilir. Her iki dergide de zaman zaman ilginç makaleler yayımlanıyor. İlkinde yayımlanan makaleler elektronik ortamda da mevcut. Adresini bulunca buraya koyacağım.
İçindekiler sayfası ve güncel duyuru hizmetleri
CARL Uncover, Ebsco, Swetsnet, vb. gibi üçüncü parti kuruluşlar tarafından sağlanan hizmetlerdir. Bu kuruluşların sayfalarına giderek (daha önce adreslerini vermiştik) içindekiler sayfası hizmetleri ile ilgili daha ayrıntılı bilgiler edinebilirsiniz. EbscoHost ve SwetsNet hesaplarımızın halen (bir ay) geçerli olduğunu unutmayın. Bunun yanı sıra Elsevier gibi bazı ticari yayınevleri ile geçen ders sözünü ettiğimiz Inquisit gibi akıllı ajanlar, MELVYL gibi üniversite kütüphane katalogları ile BUBL gibi bazı kâr amacı gütmeyen siteler de benzer hizmetler vermektedirler. (BUBL'ın kütüphanecilik ve bilgi araştırmaları ile ilgili dergi koleksiyonunu görmenizi isterim.Elsevier tarafından yayınlanan dergilerin içindekiler sayfaları da ücretsiz olarak Internet aracılığıyla isteyen herkese gönderilmektedir. Ziyaret etmenizde yarar var.) Kâr amacı güden ve içindekiler sayfası hizmetleri veren CARL UnCover, Faxon Finder ve OCLC Article First adlı kuruluşların hizmetleri de bu bağlamda sayılabilir.
OCLC: (http://www.oclc.org/): OCLC'nin FirstSearch ve OCLC Electronic Collections Online hizmetleri ücretli.
Elektronik belge sağlama hizmetleri
Bir önceki maddede adı geçen ve içindekiler sayfası hizmeti veren ticari kuruluşlar aynı zamanda elektronik belge sağlama hizmetleri de vermektedirler. İçindekiler sayfası hizmetleri belge sağlama hizmetleriyle bağlantılıdır. Bu bakımdan kullanıcılar istedikleri makaleleri veya belgeleri kolayca ısmarlayabilme olanağına sahip olmaktadırlar. Yukarıdakilere ek olarak ADONIS (http://www.adonis.nl) ticari bir elektronik dergi abonelik ve belge sağlama servisidir. Yaklaşık 80 yayınevinin dergilerinden elektronik kopya sağlamaktadır. Halen 800 civarında elektronik dergi kendi dermesinde bulunmaktadır. Dissertation Abstracts'ın yayıncısı UMI da ProQuest servisi aracılığıyla elektronik belge sağlamaktadır. (ProQuest'i şu anda Koç Üniversitesi Kütüphanesi deniyor; daha fazla bilgi http://www.ku.edu.tr adresinde var. Deneme yapabilmek için KÜ IP adresli bir makineden bağlanmanız gerekiyor ne yazık ki.) PubMed'i ziyaret ettiğinizde Amerikan Ulusal Kütüphanesi'nin de DocLine adlı bir belge sağlama hizmeti olduğunu belki görmüşsünüzdür.
İçindekiler sayfası ve elektronik belge sağlama hizmeti veren tüm kuruluşları listelemek mümkün değil. Konuyla ilgili şu makaleleri okumanızda yarar var:
Y. Tonta," Elektronik Bilgi Erişim ve Belge Sağlama Hizmetleri," Özel Ulak 1(1): 3, Şubat 1998.
V.M. Bennet ve diğerleri, "Electronic Document Delivery Using the Internet," Bulletin of the Medical Library Association 82(2): 163-167, April 1994.(Fotokopisini benden alabilirsiniz.)
R. Basch, "ProQuest Direct: Document Delivery (with Images) to the Desktop," Online 20(2): 38-44, March-April 1996. (Fotokopisini benden alabilirsiniz.)
L. Swain and P. Tallimm, "The Interlibrary Loan (ILL) Protocol: Progress and Projects," IFLA Journal ?? (Fotokopisini benden alabilirsiniz.) (Son makale kütüphanelerarası ödünç vermenin teknik alt yapısı için gereken standartlarla ilgili.)
Internet ve ağlarla ilgili gelişmeleri izlemek için bazı elektronik dergileri izlemenizde yarar olduğunu söylemiş ve Internet TourBus ( http://www.tourbus.com ) ile Current Cites'a ( http://sunsite.berkeley.edu/CurrentCites/ ) daha önce dikkatinizi çekmiştim. Üye olduğunuz tartışma listeleri (inet-tr, kutup-l, vd.) aracılığıyla Dr. Akgül'ün listelere düzenli olarak gönderdiği Edupage'i görmüşsünüzdür. Bu haber bültenine abone olmak isterseniz listproc@educom.unc.edu adresine aşağıdaki mesajı gönderebilirsiniz:
subscribe edupage adiniz soyadiniz
Kolay gelsin.