BİLGİ KEŞFETME VE ERİŞİM ARAÇLARI
Bundan önceki haftada belli başlı elektronik bilgi kaynaklarına işaret etmiştik. Bu konuda sizden http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/courses/fall2002/kut655/02-e-yayincilik-e-bilgi-kaynaklari.pdf adlı dosyayı gözden geçirmenizi ve bu makalede verilen kaynakalrın bir kısmını denemenizi istemiştim. Geçen derse katılım kısıtlı olduğundan bu hususu bir kez daha vurgulamış olayım.
Bu hafta ise Internet üzerinde bulunan son derece zengin, ama çoğu zaman yeterli bir şekilde dizinlenmemiş bilgi kaynaklarının nasıl “keşfedilebileceği” (information discovery) ve bu kaynaklara nasıl erişim sağlanacağı üzerinde duracağız. Muhtemelen şimdiye kadar hepinizin zaman zaman kullandığı arama motorları (Google, Alta Vista, Yahoo!, Magellan, HotBot, Excite, Open Text, Lycos, Infoseek, Northern Light, AraBul, Arama, Netbul, Superonline, E-kolay, FindIt (Türkçe), Nerede?, List2000, vd.), süper arama motorları ( Dogpile, SuperSeek, Inference Find, vd.), akıllı ajanlar (intelligent agents) ve bilgi robotlarını (knowbots) daha yakından inceleyeceğiz. Söz konusu bilgi keşfetme ve erişim araçları ile örnek aramalar yaparak bu araçları kapsam, arama mantığı, kullanıcı arabirimi vb. yönleriyle karşılaştırarak değerlendireceğiz. Arama motorlarının değerlendirilmesi ve bu sırada bulunacak kaynaklardan yararlanarak oluşturacağınız bir de ödev var. Ödevle ilgili ayrıntılı bilgi için bkz. http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/courses/fall2002/kut655/aramamotorlariodevi-2002.htm
Konuyla ilgili çok kapsamlı bir kaynakça verilebilir. Ancak ders için özellikle aşağıdaki kaynakların gözden geçirilmesinde yarar var:
Y. Tonta, Yıltan Bitirim ve Hayri Sever, Türkçe Arama Motorlarında Performans Değerlendirme. Ankara: Total Bilişim, 2002. Bu kitabın sonunda zengin bir kaynakça bulabilirsiniz. (Kitabın özeti için bkz. http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/yayinlar/ozet.pdf; kitaba dayanan bir bildiri için bkz. http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/yayinlar/se.pdf).
İrem Soydal, Web Arama Motorlarında performans Değerlendirmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi, 2000.
Arama motorları aracılığıyla erişilemeyen belgelere nasıl erişileceği ile ilgili olarak bkz. Chris Sherman and Gary Price. The Invisible Web. CyberAge Books, 2001. (Kitap Beytepe Kütüphanesinde var.)
Aşağıda arama motorları ve akıllı ajanlarla ilgili daha spesifik makalelerin künyeleri yer almaktadır. İlgilenenler olursa bu kaynaklara bakabilir. Kaynakların bir kısmı nispeten eski. Daha yeni kaynaklar için yukarıda adı geçen kitabın (Tonta ve diğerleri) kaynakçasını gözden geçirebilirsiniz.)
Internet üzerindeki arama motorlarının tam listesi için bkz. “Annotated Guide to World Wide Web Search Engines”: http://www.ciolek.com/SearchEngines.html veya “Yahoo!”: http://www.yahoo.com/Computers_and_Internet/Internet/World_Wide_Web/Searching_the_Web/Search_Engines/
Marilyn Pedram, "Introduction to Search Engines", http://www.kcpl.lib.mo.us/search/srchengines.htm (Belli başlı 7 arama motoru hakkında genel bilgiler verilmiş (kapsam, dizinlenen site sayısı, arama mantığı, kullanıcı arabirimi, vs.) ve her bir arama motoru çeşitli yönlerden değerlendirilmiş. Ayrıntılı değerlendirmeleri yukarıdaki adresten incelemenizde yarar var. Ödev sırasında farklı arama motorlarının niçin farklı sonuçlar verdiği konusunda bu değerlendirmelerden yararlanabilirsiniz.)
Arama motorları ile ilgili gelişmeleri veren, arama motorlarının nasıl çalıştığı, ne kadar sıklıkla günlendiği vb. çok çeşitli hususlarda bilgi veren ve Danny Sullivan tarafından derlenen Search Engine Watch ( http://www.searchenginewatch.com ) web sitesi ziyaret edilmesi gereken adreslerden birisi. Arama motorlarının karşılaştırmalı analizini içeren bir tablo da aynı sitede yer alıyor (http://www.searchenginewatch.com/reports/reviewchart.html). Tablonun 4 Kasım 1999'daki haline buraya tıklayarak erişebilirsiniz.)
“Finding Information on the Internet: A Tutorial,” http://www.lib.berkeley.edu/TeachingLib/Guides/Internet/FindInfo.html (Bu kaynağa daha önce bakmıştınız. Yazıda arama motorları ile ilgili çok yararlı bilgiler var. Belli başlı arama motorlarının nasıl kullanılacağı örneklerle açıklanmış.)
Feldman, Susan. "Search engines" Encyclopedia of Library and Information Science içinde (Vol. 64 s. 218-243) Ed. Allen Kent. 1999.
Chung, Soon M. and Johnyoung Lee. "Information discovery on the Internet" Encyclopedia of Library and Information Science içinde (Vol. 62 s. 146-157) Ed. Allen Kent. 1998.
“Meta-Search Engines”, http://www.lib.berkeley.edu/TeachingLib/Guides/Internet/MetaSearch.html (Yine aynı sitedeki bir başka sayfa. Üç süper arama motorunun (Dogpile, Inference Find ve MetaCrawler) karşılaştırmalı analizi.)
Anthony Beavers, "Evaluating Search Engine Models for Scholarly Purposes: A Report from the Internet Applications Laboratory." D-Lib Magazine, December 1998. Kopyası için bkz. http:/yunus.hun.edu.tr/~tonta/courses/fall99/kut655/srch-engines-12beavers.htm)
Heting Chu, "Search Engines for the World Wide Web: A Comparative Study and Evaluation Methodology" (Kopyası için bkz. http:/yunus.hun.edu.tr/~tonta/courses/fall99/kut655/search-engines.htm)
Eric T. Davis, A Comparison of Seven Search Engines, (Kopyası için bkz. http:/yunus.hun.edu.tr/~tonta/courses/fall99/kut655/search-engines-paper.htm)
Dave Beckett, Search Engines Corner: Polishing Your Searches, Ariadne (Kopyası için bkz. http:/yunus.hun.edu.tr/~tonta/courses/fall99/kut655/search-engines.html)
Xiaoying Dong and Louise T. Su, “Search Engines on the World Wide Web and Information Retrieval from the Internet: A Review and Evaluation,” Online & CDROM Review 21(2): 67-81, 1997. (Arama motorlarıyla ilgili belli başlı özellikleri basit bir dille anlatan, konuya henüz aşina olmayanların da kolayca anlayabileceği bir makale. Fotokopisini benden olacak.)
Candy Schwartz, “Web Search Engines,” Journal of the American Society for Information Science 49(11): 973-982, 1998. (Web arama motorlarının tarihi, şimdiki durumu, arama motorlarının arama özellikleri, performans değerlendirme, arama motorlarının geleceği, vs. Kapsamlı bir kaynakça içeriyor. Yazar Web üzerinde konu taraması ve arama hizmetleriyle ilgili güncel bir web sayfasının da sahibi (bkz http://www.simmons.edu/~schwartz/mysub.html ; http://www.simmons.edu/~schwartz/mysearch.html).
Venkat V. Gudivada et al. "Information Retrieval on the World Wide Web", IEEE Internet Computing 1(5): 58-68, September-October 1997. (13 arama motoru anma ve duyarlık değerleri açısından karşılaştırılıyor; bilgi erişimle ilgili temel kavramlara aşina olunması makaleyi anlamayı kolaylaştırıcı bir etmen; fotokopisini benden alabilirsiniz.)
Mustafa Akgül, “Internet’te Tarama Sistemlerinin Kurulması,” Türk Kütüphaneciliği 10(3): 244-264, Eylül 1996. (Unix ile arama motorlarının nasıl kurulabileceğini açıklayan bir makale. Unix ve HTML bilgisi makalenin daha iyi anlaşılmasında bir avantaj.)